Iedereen houdt er wel van om naar true-crime series te kijken of tijdens elke vrije moment een true crime-podcast op te zetten. De spanning en intrigerende verhalen laten ons op het puntje van onze stoel zitten. Het is dan ook logisch dat er wat meer sensatie toegevoegd wordt aan het verhaal. Salma Razaqi zoekt in dit artikel uit of verfilmingen van strafzaken het gedrag en de mening van de kijkers kunnen beïnvloeden.
In de moderne samenleving spelen media een belangrijke rol bij de vorming van de publieke opinie. De opkomst van true-crime series en films heeft deze rol nog verder versterkt. Streamingsplatformen staan overvol met films en series gebaseerd op misdaad, zowel fictie als non-fictie. Verfilmingen van waargebeurde zaken bieden een kijkje in de werking van het rechtssysteem, maar kunnen ook een invloed uitoefenen op de perceptie van mensen op een bepaalde strafzaak. Een van de meest bekende rechtszaken is die van Amber Heard en Johnny Depp. Deze zaak trok enorme media-aandacht, en de livestream van de rechtszaak in Virginia werd wereldwijd door miljoenen mensen gevolgd. Het proces kreeg bijna de allure van entertainment; mensen volgden het met bakken popcorn erbij. Johnny Depp had zijn ex, Amber Heard, aangeklaagd wegens smaad en won de rechtszaak, waardoor Amber hem miljoenen aan schadevergoeding moest betalen. De livestream was voor iedereen toegankelijk, wat voor veel ophef rond de zaak zorgde. Een grote groep mensen vond dat Johnny Depp de zaak moest winnen en dat zijn argumenten sterker waren. Op sociale media verschenen analyses van Amber Heards gedrag door mensen zonder enige expertise. De meningen liepen sterk uiteen, en plotseling speelde iedereen de rol van advocaat en rechter. Omdat de meerderheid vóór Johnny Depp was, en hij ook een groot publiek figuur is, rijst de vraag of de rechter zijn oordeel wellicht niet heeft gebaseerd op de publieke opinie.
Invloed van de livestream
De invloed van de livestream van de rechtszaak tussen Depp en Heard reikte verder dan alleen entertainment. Het gaf mensen de kans om de zaak direct te volgen, wat het risico met zich meebracht dat hun perspectief werd beïnvloed door wat er in de livestream werd gezegd. Voorheen was men misschien geneigd om Amber Heard te geloven, maar na de rechtszaak en de uitspraken van anderen op basis van de livestream, stond men massaal achter Johnny Depp. Dit toont aan hoe media-aandacht en livestreams de publieke opinie kunnen beïnvloeden en mogelijk zelfs de rechtsgang kunnen verstoren. Er is dan ook een Netflix-documentaire over de Amber en Johnny rechtszaak gemaakt, die deze dynamiek verder verkent.
Dit is slechts een van de vele voorbeelden van de invloed van de verfilming en productie van strafzaken. Velen hebben ervaren dat hun mening over een bepaalde zaak werd beïnvloed door een documentaire. Zelf had ik dit bij de zaak Dahmer. Ik had online gelezen over zijn misdaden en vroeg me af hoe iemand zulke afschuwelijke daden kon begaan. Hij moest zeker gestraft worden. Na het kijken van de serie kreeg ik een ander beeld van waarom hij deze daden heeft gepleegd en of hij alleen verantwoordelijk was voor de ontwikkeling van zijn criminele gedrag. Hebben zijn ouders ook niet een rol gespeeld in het ontwikkelen van zijn gedrag? Ik ervoer door de documentaire zelf hoe verfilmingen ons perspectief kunnen verschuiven. Door meer inzicht te krijgen in de achtergronden en motieven van een dader, kan onze aanvankelijke veroordeling verzacht worden of zelfs omgebogen naar een meer genuanceerde kijk. Dit benadrukt de bredere stelling van dit artikel: dat media en verfilmingen niet alleen een meer educatieve rol kunnen spelen, maar ook een aanzienlijke invloed kunnen uitoefenen op hoe wij strafzaken en het rechtssysteem als geheel waarnemen en beoordelen.
Educatie of entertainment?
True-crime documentaires, series en films kunnen een aanzienlijke invloed hebben op de publieke opinie. Door middel van verfilmingen van strafzaken kan bewustwording worden gecreëerd binnen de samenleving. Deze producties kunnen bijdragen aan een beter begrip van het rechtssysteem en complexe strafzaken. Men krijgt inzicht in hoe het rechtssysteem werkt en kan achter de schermen kijken hoe alles in zijn werk is gegaan, inclusief de achtergrond van de strafzaak en de verhalen van zowel de slachtoffers als de verdachten. Op het nieuws zien we vaak alleen de daden van de verdachte, maar de verdachte heeft ook een leven gehad. Wat speelde er allemaal voorafgaand aan de misdaad? Verfilmingen kunnen dit aspect naar voren brengen in de maatschappij. Tegelijkertijd moeten we ons realiseren dat deze producties ook een element van entertainment hebben. Filmmakers kunnen geneigd zijn om bepaalde aspecten van een zaak te dramatiseren of te sensationaliseren om de kijkers te boeien. Dit kan soms ten koste gaan van de nauwkeurigheid en kan leiden tot een vertekend beeld van de werkelijkheid. Het is daarom belangrijk dat kijkers zich bewust zijn van de balans tussen educatie en entertainment in true-crime producties en kritisch blijven ten aanzien van de informatie die wordt gepresenteerd.
Motieven en manipulatie
Echter, de motieven die in de film naar voren worden gebracht met betrekking tot de verdachte of het slachtoffer zijn ook van belang. Zoals Kubrak (2016) opmerkt: "Cinema becomes a tool for broadcasting state ideology to the masses and is also being considered as a 'means of individual and social transformation'."[1] Dit betekent dat verfilmingen een verandering in gedrag en mening kunnen teweegbrengen. Een voorbeeld hiervan is de documentaire "JFK" over de moord op Kennedy, die bij veel mensen de overtuiging versterkte dat er een samenzwering achter zijn dood zat. Het is dus relevant wat in de film wordt belicht. Reproducties van een film zijn vaak gebaseerd op het leven van de verdachte en het tonen van de aanleiding tot een strafbaar feit. Een film mag daarentegen geen bepaald gedrag aanmoedigen.
Trial by media
Een negatief effect kan zijn dat er misinformatie wordt verspreid, omdat verfilmingen van strafzaken een vertekend beeld kunnen geven door dramatisering of selectieve weergave. Een recente toevoeging aan het true-crime genre is de serie “Baby Reindeer”. Deze serie gaat over een obsessieve stalker met een inzicht op het leven van het slachtoffer. De serie vergroot het bewustzijn van stalking maar brengt ook risico’s met zich mee. Denk hierbij aan de factor van dramatisering en de eenzijdige weergave van het verhaal. Daarnaast bestaat het risico van een zogenaamde "trial by media." Dit is een populaire term in de 21e eeuw die de invloed van sociale media, televisie en nieuws op een strafzaak reflecteert. Media-invloed kan namelijk de meningen van mensen beïnvloeden en zorgen voor een publiekelijke veroordeling, terwijl de rechter zijn oordeel nog moet vellen. Het is dus belangrijk om te begrijpen wat voor invloed verfilmingen hebben op de publieke opinie, omdat dit door kan werken in de rechtsgang. Voor de lezers die geïnteresseerd zijn en meer willen lezen over trial by media is de serie "Trial by Media" door Sky Borgman een aanrader.
Positieve gevolgen
Aan de andere kant kunnen true-crime documentaires juist behulpzaam zijn om het publiek in te schakelen. De serie "Unsolved Mysteries" op Netflix toont zaken die niet zijn pgelost of waarvan de verdachte al lange tijd voortvluchtig is. Na de uitzending zijn er tal van tips naar de politie gestuurd met betrekking tot deze zaken. Dit toont de positieve impact die zulke series kunnen hebben. Echter, het is belangrijk om ook de negatieve effecten te erkennen. True-crime producties kunnen misinformatie verspreiden of een vertekend beeld geven door dramatisering, wat kan leiden tot ongegronde publieke veroordelingen of het versterken van vooroordelen. Bovendien bestaat het risico van een zogenaamde "trial by media," waarbij de publieke opinie al een oordeel velt voordat de rechter dat doet, wat de rechtsgang kan beïnvloeden.
Meer dan entertainment?
De verfilming van strafzaken kan een dergelijke invloed uitoefenen op de publieke opinie, waardoor de gedrag en mening van de kijkers beïnvloed kunnen worden. Het is dan ook belangrijk om kritisch na te denken over de invloed van media en verfilming op jullie eigen mening. In de huidige samenleving krijgen wij een hoeveelheid aan informatie binnen en worden er meningen gecreëerd voor ons waardoor het lastig wordt om kritisch na te denken en een eigen mening te vormen. Ik denk dat de verfilming van strafzaken een zekere invloed heeft op de publieke opinie, maar verfilming moet geen invloed uitoefenen op de rechtsgang. Daarnaast moet er ook rekening worden gehouden met zowel de belangen van het slachtoffer als die van de nabestaanden. True-crime series zijn voor ons entertainment, maar voor de betrokkenen is het een herbeleving van pijnlijke situaties. Uiteindelijk moeten we ons bewust zijn van de impact die media kan hebben op zowel ons oordeel als op de rechtsgang zelf.
Bonus: aanbevolen films, series en documentaires
Met deze documentaires krijg je een diepgaand begrip van de persoonlijkheden en motivaties van de daders, evenals de impact van hun misdaden op slachtoffers en gemeenschappen:
Making a Murderer - Netflix
The Trials of Gabriel Fernandez - Netflix
The Jinx: The Life and Deaths of Robert Durst - HBO
The Case Against Adnan Syed - HBO
Eric - Netflix
Griselda - Netflix
Conversations with a Killer: The Ted Bundy Tapes - Netflix
Killer Inside: The Mind of Aaron Hernandez - Netflix
The Alcàsser Murders - Netflix
[1] Kubrak T.A. The problem of information and psychological security in cinema discourse. [(accessed on 27 February 2019)];Psikhologicheskie Issledovaniya. 2016 9:8.
[2] Butler L., Koopman C., Philip G., Zimbardo P. The Psychological Impact of Viewing the Film “JFK”: Emotions, Beliefs, and Political Behavioral Intentions. Political Psychol. 1995;16:237–257. doi: 10.2307/3791831.
