Bij een Halt-interventie worden jongeren geconfronteerd met hun gedrag en de gevolgen ervan, en krijgen ze de mogelijkheid om excuses aan te bieden aan hun slachtoffers en te werken aan hun opvoeding. Met de betrokkenheid van de opvoeders, krijgen jongeren de ondersteuning die ze nodig hebben om op het juiste pad te blijven. Op welke manier draagt Halt bij aan de decriminalisering van de jeugd? Kris Korving ging op gesprek met persvoorlichter Willem Langerink op het hoofdkantoor van Halt in Utrecht.
De afgelopen jaren is de criminaliteit onder jongeren steeds verder afgenomen, terwijl tegelijkertijd zware criminaliteit onder jongeren juist toeneemt - het lijkt er dus op dat de jeugd verhardt. De logische vraag die rijst is vervolgens: wat kan hieraan worden gedaan? Deze vraag houdt meerdere instanties bezig - Halt is daar één van.
Halt is een instantie die in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid het doel heeft om jeugdcriminaliteit te voorkomen, te bestrijden en te bestraffen. Halt biedt snelle en opvoedkundige interventies om vergrijpen door jongeren tussen de 12 en 18 jaar af te handelen. Jaarlijks worden circa 16.000 jongeren verwezen naar Halt, om hen de kans te bieden om hun fouten recht te zetten en te leren van hun gedrag, zonder dat ze een strafblad krijgen.
Willem, bedankt dat ik langs mocht komen. Zou je kunnen vertellen hoe jij bij Halt terecht bent gekomen?
W: ‘Ik werk eigenlijk mijn hele leven al In de maatschappelijke sector. Ik heb eerst voor een psychiatrisch ziekenhuis gewerkt. Toen ben ik na dertien jaar gaan werken bij de Tussenvoorziening, dat is een daklozenopvang in Utrecht. Daar heb ik ook veel met jongeren gewerkt. En nu werk ik bij Halt als communicatieadviseur.’
Ik begreep dat Halt vooral voor de wat kleinere vergrijpen is bestemd. Kan je daarover uitweiden?
W: ‘Halt is inderdaad vooral voor de kleinere vergrijpen, zoals winkeldiefstal of vernieling. In het Besluit aanwijzing Halt-feiten staat voor welke vergrijpen jongeren naar Halt kunnen worden gestuurd. Gemeenten kunnen ook op projectbasis of pilotbasis vergrijpen aanwijzen, dus bijvoorbeeld voor rijden zonder rijbewijs. Dat is voor zowel scooters als auto's, maar scooters komen het meest voor, gezien de leeftijd van onze doelgroep. Rijden zonder rijbewijs is officieel geen Haltzaak, maar In de regio Utrecht loopt nu een pilot om dat wel te doen. Als dat bevalt, is het aan het Ministerie van Justitie om de wet zo te veranderen dat het wél een Haltzaak wordt.'
'En het heeft ook te maken met de actualiteit. Drie jaar geleden kon je bijvoorbeeld nog niet naar Halt worden gestuurd voor het overtreden van coronaregels, zoals het samenscholingsverbod - voor de uitbraak was dat natuurlijk niet aan de orde.’
Dus jullie merken niet zoveel van de verharding van de jeugdcriminaliteit wat betreft wapenbezit?
W: ‘Wapenbezit is eigenlijk ook geen Haltdelict, maar de officier van justitie heeft een discretionaire bevoegdheid om iemand onder de achttien naar Halt te sturen als zij of hij dat proportioneel vindt.'
'Een mooi voorbeeld van een tijd geleden was met een jochie van een jaar of 14. Hij had een taser gewonnen op de kermis. Ik zou allereerst zeggen: pak de kermisuitbater aan. Maar enfin, hij heeft dat ding gewonnen. En hij verkeerde In de veronderstelling dat hij de taser mocht hebben, want hij had het simpelweg gewonnen op de kermis. Hij had de taser meegenomen naar school. Nu is het natuurlijk heel simpel, je mag gewoon echt geen taser hebben, dus is er aangifte van gedaan. De officier van justitie heeft daarna besloten om er geen rechtszaak van te maken.'
'Je mag kiezen wat dit is: dommigheid, onwetendheid, naïviteit - maar het is geen misdrijf. Dus dan mag de officier van justitie je wel naar Halt sturen. Dat is dus een mooi voorbeeld van dat je voor wapenbezit naar Halt kan worden gestuurd, maar van die echt zware zaken merken wij hier niet zoveel.’
Waar staat Halt dan wel in het proces van het decriminaliseren van de jeugd?
W: ‘We staan voor twee punten. We hebben het nu gehad over de interventie. Dat is punt één. Je ziet dat kinderen en jongvolwassenen nog dingen kunnen leren, zij zijn zich nog volop aan het ontwikkelen. Dus wat een Halt doet, is die die jongeren bewust maken van wat ze fout hebben gedaan.'
'Het is dus geen werkstraf meer zoals het vroeger was. Dan had je rottigheid uitgehaald, kreeg je een geel pak aan en dan moest je het park schoonprikken. Nu krijg je juist een leeropdracht waarin je je daden reflecteert. Wat heb ik gedaan? Waarom heb ik ze dat aangedaan? Hoe is het zo gekomen? Het gaat heel vaak over groepsdruk, tachtig procent van de jongeren die hier komen hebben in groepsverband gehandeld. En uiteindelijk moet je ook je excuses aanbieden aan het slachtoffer, dat is natuurlijk heel moeilijk voor zo’n kind. Het tweede punt waar Halt veel mee bezig is - en dat groter is dan veel mensen denken - is het geven van voorlichting aan jongeren. Van groep 7 tot de tweede klas van de middelbare school geven we voorlichtingen en sinds kort ook op het MBO. We bereiken met onze voorlichtingen een kwart miljoen jongeren per jaar. We geven dan voorlichting over bijvoorbeeld sexting, ondermijning en vuurwerk.’
Je noemt ondermijning, dat is punt waar de politie de afgelopen jaren groot op heeft ingezet. Wat heeft dit onderwerp met jongeren van doen?
W: ‘Je schrikt je rot als je zou weten op welke leeftijd dat al begint. Tijdens de voorlichting kom je er zelf ook achter dat kinderen vaak niet de gevolgen van hun acties kunnen overzien. Ik kom dan een klas binnen en vraag aan de kinderen of ze een doosje met onbekende inhoud naar achter door willen geven. In ruil daarvoor krijgen ze een snickers van me. Die kinderen doen dat dan gewoon, zonder zich af te vragen wat er in dat doosje zit. Als je oud genoeg bent om pizza’s te bezorgen, kunnen criminelen die kinderen ook andere dingen laten opknappen. Dat zijn vooral jongens, en dan vanaf een jaar of 11 al.’
Zijn ze echt zo jong al drugs aan het rondbrengen?
W: ‘Ja, in ieder geval zijn sommigen dan al klusjes aan het opknappen voor ouderen. Het voordeel voor de criminelen is dat wanneer een tienjarige gepakt wordt, zijn ouders aansprakelijk zijn. En ben je 12, dan volgt het jeugdstrafrecht. Dat is allemaal een stuk lichter dan voor volwassenen. Voor die criminelen is dat natuurlijk aantrekkelijk.’
Loop je niet het risico dat die jongeren nadat ze netjes hun excuus hebben aangeboden gewoon weer terugvallen in dezelfde groepsdynamieken zodra jullie geen zicht meer op hen hebben?
W: ‘Daar leg je wel de vinger op de zere plek, want de interventies zijn maar kort. Dat is ook de reden dat we de ouders altijd betrekken in het traject. Het opvoedkundige aspect is namelijk heel belangrijk. We moeten die kinderen een steuntje in de goede richting geven, daar kunnen we in bepaalde gevallen ook een Jim, een Jouw ingebrachte mentor, voor inzetten. Dat is een vertrouwenspersoon waar het kind naar opkijkt. De ouders of zo’n Jim kunnen na je interventiemaatregel blijven ondersteunen.’
Is Halt in zekere zin een harde laatste waarschuwing?
W: ‘Zo zou je het kunnen zien. Als je het negatief afrondt, bijvoorbeeld als je niet komt opdraven of je wil geen excuses aanbieden, dan wordt de interventie negatief afgerond en moet je alsnog naar de rechter. De Halt-interventie is vrijwillig, je mag het weigeren en ongemotiveerd doen. Maar de consequentie is dan dat je in het strafrecht terecht komt. Halt is ervoor bedoeld om te voorkomen dat jongeren een strafblad krijgen.’
Stel, je zou een blanco cheque en onbeperkte bevoegdheid krijgen. Hoe zou jij dan willen dat Halt zich ontwikkelt?
W: ‘Je mag nu tot je achttiende naar Halt en daarna ben je wettelijk volwassen. Dan kom je in het volwassenenstrafrecht. Maar wetenschappelijk onderzoek van het afgelopen decennium heeft wel duidelijk aangetoond dat je hersenontwikkeling op je 18e nog lang niet klaar is. Dat gebeurt pas ongeveer op je 22e. Laat dan alle zware criminaliteit buiten Halt, maar Ik zou wel graag zien dat de Halt-leeftijd wordt opgerekt naar 22.’