top of page
Foto van schrijverMaud Pijper

Door de tijd ingehaald

Iedereen heeft van zijn ouders of docenten weleens te horen gekregen dat alles wat je op internet zet voor altijd terug te vinden is. Maar hoe zit dat dan met foto’s van verdachten die door de media op internet worden geplaatst? Vaak worden foto’s pas gecensureerd als de verdachte is aangehouden. Maud Pijper is van mening dat dat media laks omgaan met de bescherming van de privacy van verdachten. Waar ligt de grens van privacy nu alles op het internet terug te vinden is?


Vandaag de dag is het alweer zes jaar geleden, maar voor velen zal het voelen als de dag van gisteren. De politie maakt bekend een één-op-één DNA-match te hebben in de zaak van Nicky Verstappen. Een foto van de verdachte, Jos B, wordt diezelfde dag nog vrijgegeven. Zonder balkje én inclusief achternaam.[1] Het helpt. Na een tip van een getuige – die hem had herkend op de foto die was verspreid – komt de politie hem op het spoor in Spanje en wordt hij aangehouden. [2] In de media wordt dan direct - zoals dat hoort - zijn achternaam afgekort en voor zijn ogen een balkje geplaatst. De NOS schreef zelfs een artikel waarom ze dat doen. [3] Maar is het kwaad dan niet al geschied? Door het internettijdperk zijn de herkenbare foto’s zonder zwarte balkjes en ook de volledige naam namelijk nog steeds te vinden. Het gebruik van zwarte balkjes en initialen lijkt daarmee door de tijd ingehaald.


Bescherming door of voor de media?

Door de media is de bescherming van de privacy van verdachten steeds minder gehandhaafd. Hoe zit het nou precies met gebruik van initialen en gezichten bedekken met zwarte balkjes? Wanneer moet het wel en wanneer moet het niet?

Dat was nog niet zo’n gemakkelijke zoektocht. Een duidelijk wettelijk kader voor het gebruik hiervan lijkt namelijk te ontbreken. Desalniettemin, is het duidelijk dat het in Nederland gebruikelijk is om de privacy van verdachten zoveel mogelijk te waarborgen, bijvoorbeeld dus door initialen te gebruiken en gezichten te bedekken met zwarte balkjes. Daarvoor lijkt één standaardregel te zijn: op het moment dat een verdachte wordt aangehouden, is het wenselijk om een balkje te plaatsen. Het betreft dan immers ‘slechts’ een verdachte en geen veroordeelde. Op dat moment wordt ook alleen de voornaam en eerste letter van de achternaam vrijgegeven. Maar ook van die regel schijnt geen forse kracht uit te gaan: het is “wenselijk”, maar niet verplicht. Dus mag er (door de media) van deze regel worden afgeweken. [4]

Wel duidelijk is dat het proportioneel dient te zijn als de politie of het openbaar ministerie een herkenbare foto of video wil verspreiden, zoals bij Jos B. het geval was. Volgens politiewoordvoerder Bobby Markus wordt dan onder meer gekeken naar “of de zwaarte van het inzetten in verhouding staat tot de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de verdachte, of de politie op een andere manier achter de identiteit van de verdachte kan komen én of het middel dat wordt ingezet doeltreffend is.” [5] Het gaat dan om de gevallen waarin de politie nog niet bekend is met de identiteit van de verdachte. Als de politie daar wel mee bekend is maar niet weet waar diegene zich bevindt, kan slechts in uitzonderlijke gevallen gepubliceerd worden. Dit mag enkel met toestemming van de hoofdofficier van justitie. [6] Een voorbeeld daarvan is die klopjacht op Jos B.[7]


Met de tijd mee?

Over die laatste situatie wil ik het graag hebben. In de opsporing van deze man werd zijn volledige naam gedeeld in combinatie met een herkenbare foto. Met die opsporing was ongetwijfeld een zwaarwegend maatschappelijk belang in het geding, dat neem ik niet in twijfel. Vroeger kwam die foto in de krant, de meeste mensen zagen de foto en lazen het artikel en gooiden de krant vervolgens weer weg. Nadat de man gevonden is, verschijnt er een foto in de krant met een balke voor het gezicht van deman, zodat zijn privacy wordt gewaarborgd. Mensen hebben hem dan wel volledig kunnen zien, maar kunnen dat beeld niet per direct met zekerheid weer voor de ogen halen. Kortom: een zwart balkje over de ogen garandeerde destijds het recht op een zekere anonimiteit. Maar dat is verleden tijd. Tegenwoordig, in het tijdperk van het internet, heb je in slechts een paar luttele seconden weer de volledige naam en een herkenbare foto gevonden. Want word je eenmaal met naam en toenaam op internet genoemd, dan kom je er nooit meer af.


Waar ligt de grens?

Met dat gegeven, vraag ik mij af waar momenteel de grens ligt. Een eenmalige openbaring van de volledige naam en een herkenbare foto leidt in de tijd van nu, in mijn mening per definitie tot schending van het recht op een zekere anonimiteit en rehabilitatie. Maar ondertussen mogen steeds eerder foto’s worden geplaatst van verdachten, die herkenbaar zijn. Dat is niet geheel onlogisch, want alles gaat met de tijd mee, zo ontvangt de politie steeds meer en steeds scherper beeldmateriaal [8]. Alles gaat mee met de tijd, behalve de bescherming van het recht op een zekere anonimiteit en rehabilitatie. Hoe juist is het nog om de identiteit van verdachten voluit te openbaren?


 

[1] P. van der Steen & K. van Laarhoven, ‘DNA-match 55 jarige man in zaak Nicky Verstappen’, NRC 22 augustus 2018,

[2] ‘Jos B. na tip aangehouden in Spanje in zaak-Nicky Verstappen’ NOS 26 augustus 2018,

[3] M. de Smit, ‘Waarom noemen we Jos B. (niet) meer bij zijn volledige naam’, NOS 27 augustus 2018, https://nos.nl/op3/artikel/2247766-waarom-noemen-we-jos-b-niet-meer-bij-zijn-volledige-naam.

[4] J. Sitsen, ‘Wanneer gebruik je nou een balkje?’, Linda 22 september 2018, https://www.linda.nl/nieuws/wanneer-gebruik-je-nou-een-balkje/.

[5][6] F. van Ingen, ‘Dit is wanneer de politie een foto van een verdachte mag delen: ‘Als het onrechtmatig is heb je kans op strafvermingering’’ AD 6 november 2023, https://www.gelderlander.nl/binnenland/dit-is-wanneer-de-politie-een-foto-van-een-verdachte-mag-delen-als-het-onrechtmatig-is-heb-je-kans-op-strafvermindering~ab242fd1/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F.

[8] S. van Zwienen, ‘Namen en foto's gezochte criminelen worden eerder vrijgegeven’, AD 20 november 2017, https://www.ad.nl/binnenland/namen-en-foto-s-gezochte-criminelen-worden-eerder-vrijgegeven~ae0270d4/.


bottom of page