De strafrechtadvocatuur die voorheen vooral glitter en glamour uitstraalt, heeft veel moeten inleveren. Ex- strafrecht advocaat Bram Moszkowicz was altijd te herkennen aan zijn dure pakken, horloges en auto’s. Hij heeft het beroep hiermee ‘sexy’ gemaakt en het meer op de kaart gezet. Dat beeld kan weleens verdwenen zijn, evenals de glans van de strafrechtadvocatuur. Denk maar eens aan de schorsing van advocaat Gerald Roethof, de arrestatie van Inez Weski en de moord op advocaat Derk Wiersum. Deze gebeurtenissen hebben hier een substantieel bijdrage aan geleverd. Dit zijn incidenten die de beroepsgroep schade aanbrengen en daarmee minder aantrekkelijk maken. Mohammed vraagt zich zelfs af of rechtenstudenten nog wel de strafrechtadvocatuur in willen.
Georganiseerde misdaad is een veelkoppig monster. Aanslagen, explosies en vergismoorden en nog veel meer ernstige voorbeelden komen vrijwel wekelijks voor in het criminele milieu. Natuurlijk is dit een aparte tak van sport en kun je hiervoor als advocaat voor kiezen om zo een zaak niet aan te nemen. Toch moeten de bedreigingen die hierbij gepaard gaan voor de advocaten niet worden genormaliseerd. Togadragers die beveiligd moeten worden vanwege hun werkzaamheden is een nieuwe realiteit. Strafrechtadvocaten die als taak hebben het strafproces van hun cliënt te bewaken en het proces in goede banen te leiden zijn nu doelwit. Het zijn niet alleen de strafrechtadvocaten die zich in een kwetsbare positie begeven. Uit onderzoek blijkt dat tientallen rechters en officieren van justitie zich door de huidige uitdagingen in het strafrecht onveilig hebben gevoeld.[1]
Pseudoniem
Dit onveilige gevoel heeft ertoe geleid dat er anoniem wordt gewerkt in omvangrijke strafprocessen. Neem bijvoorbeeld de lopende strafzaak tegen de verdachten in de zaak tegen de moord op Peter R. de Vries. In deze zaak blijven alle betrokkenen - van getuigen tot rechter-commissarissen - anoniem. Dit benadrukt de druk die de georganiseerde misdaad uitoefent op de rechtspraak. Er wordt hier wisselend over gedacht: enerzijds vinden mensen het begrijpelijk gezien de dreiging in dit soort zaken en anderzijds heb je mensen die het niet passend vinden. Een instantie zoals het OM zou door de anonimiteit het signaal afgeven dat ze bang is. In de documentaire De Kroongetuige Advocaat op Videoland wordt er door strafpleiter Onno de Jong inzicht gegeven in het leven van een strafrechtadvocaat. Daar komt in zijn geval beveiliging bij aangezien hij een procesdeelnemer is in het beroemde marengo-proces.[2] Het resultaat is dat hij zijn werk kan blijven doen ondanks de bedreigingen waar hij en zijn naasten mee te maken hebben. Tegelijkertijd zie je in deze documentaire ook wat het doet met zijn naasten. Onno de Jong zegt hierop dat hij wel zijn werk moet kunnen blijven doen en dat de prijs hiervoor hoog is. Hij ziet zichzelf als iemand die niet wegloopt als het moeilijk wordt. Per slot van rekening geeft hij aan dat hij ervaring heeft met kroongetuige aangezien hij ook advocaat was in het passageproces.
Toekomstige togadragers
Dit zijn dus de berichtgevingen die de huidige rechtenstudenten meekrijgen. Dit kan ertoe leiden dat hun beeld van de advocatuur daarmee negatief wijzigt. Niemand wil zich begeven in een werkomgeving waar er gevaar is voor de werknemers. Stel dat je nu later werkzaam bent op een strafrechtkantoor waar er cliënten worden bijgestaan die niet tevreden zijn met de werkzaamheden van je collega en dit laten merken. Jij kan er als ‘collega van’ in feite niets aan doen. De geschiedenis heeft al eerder uitgewezen dat strafrechtkantoren doelwit zijn. Het Amsterdamse kantoor van mr. Kuijpers is bijvoorbeeld onder vuur genomen en na kennisname hiervan kon Kuijpers moeilijk aangeven uit welke hoek deze dreiging dan zou komen. Dit lijkt mij niet rustgevend voor de betrokkenen. Is dit dan maar part of the job?
Op dit moment wordt dan ook nagedacht over zaken met een hoog risico. Er wordt gesproken over psychologische begeleiding voor rechters en officieren die gebukt gaan onder beveiliging. Bovendien wordt er ook gedacht aan extra financiële compensatie.[3]
Het zijn van een advocaat is uiteraard heel dankbaar werk. Je bent voortdurend mensen aan het helpen die in een penibele situatie zitten en jouw hulp daarbij nodig hebben. Iedere rechtenstudent zal dat sterke rechtvaardigheidsgevoel wel herkennen. Het is immers voor velen dé reden om rechten te gaan studeren en met het zijn van een advocaat streef je die gerechtigheid na. Het is dan ook voor veel advocaten een roeping om een advocaat te zijn.
De stem van de verdachten
Als advocaat ben je de spreekbuis van de verdachten. Zeker als de verdachte in beperkingen zit. Dit betekent dat een verdachte alleen contact mag hebben met zijn advocaat. In dit soort situaties ben jij als advocaat vaak de enige die de verdachte heeft. Je begeeft je in een sleutelpositie. Wanneer de verdachte en zijn advocaat de zittingszaal betreden, kan de verdachte opnieuw steun zoeken bij zijn advocaat. De advocaat voert immers het woord en voorziet zijn cliënt van alle juridische adviezen. Hoe wegen de uitdagende aspecten van het werken als advocaat op tegen de voldoening van het bevorderen van rechtvaardigheid, het verdedigen van de rechten van mensen en bijdragen aan een eerlijk rechtssysteem? Misschien wordt in de toekomst elke rechtszaak wel anoniem. Of zou dat geen haalbaar ideaal zijn?
